Mimo że rozmowy o śmierci nie należą do łatwych, warto wcześniej zaplanować swoje sprawy majątkowe. Kto przejmie Twój majątek po śmierci – najbliżsi według ustawy czy osoby, które sam wybierzesz? Czym jest testament, jak go sporządzić, by był ważny i skuteczny, a przy tym zgodny z prawem? Oto praktyczny poradnik, który rozwiewa najczęstsze wątpliwości.
Czym jest testament? Przede wszystkim jasno określa zasady dziedziczenia, zapobiega rodzinnym konfliktom i pozwala mieć kontrolę nad tym, co zbudowałeś przez całe życie. I wbrew pozorom nie jest on zarezerwowany tylko dla osób starszych czy zamożnych. To narzędzie daje kontrolę nad tym, co stanie się z Twoim majątkiem – niezależnie od statusu, wieku czy majętności.
Testament to nie skomplikowana księga prawnicza, tylko jedno oświadczenie woli – Twojej woli. To Ty decydujesz, kto i na jakich zasadach odziedziczy Twój majątek po śmierci. Jeśli testamentu nie ma, działa tzw. dziedziczenie ustawowe. A przepisy kodeksu cywilnego bywają sztywne. Majątek dzieli się według schematu, który nie zawsze pasuje do Twojej sytuacji rodzinnej.
Sporządzając testament, możesz rozdzielić majątek między dzieci, ale też uwzględnić przyjaciół, organizacje charytatywne czy osoby, które odegrały w Twoim życiu ważną rolę. Możesz przekazać konkretną pamiątkę wnukowi, mieszkanie jednej córce, a firmę drugiej. Co więcej, testament nie jest raz na zawsze. Masz prawo dokonać zmiany testamentu lub całkowitego odwołania testamentu, gdy Twoje życie się zmieni.
Prawo daje Ci wybór. Możesz napisać testament własnoręcznie – wystarczy kartka i długopis. Ważne, by taki testament napisany w domu był w całości spisany odręcznie, podpisany i najlepiej opatrzony datą. To proste i darmowe rozwiązanie, ale trzeba uważać na formalności. Brak podpisu, napisanie na komputerze czy dyktowanie komuś innemu sprawi, że testament będzie nieważny.
Jeśli chcesz mieć pewność, że dokument przetrwa próbę czasu i nikt go nie podważy, rozważ testament w formie aktu notarialnego. Notariusz sporządzi go w formie urzędowej, zadba o zgodność z prawem i wyjaśni wszystkie niuanse. To dobra opcja, gdy majątek jest większy albo sytuacja rodzinna bardziej skomplikowana.
Jest jeszcze inna forma przekazania ostatniej woli - testament ustny. Można się nim posłużyć tylko wtedy gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy. Albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Wtedy spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Rzadziej spotykaną formą testamentu, jest ten złożony w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
Każda forma ma swoje wymogi – dlatego warto wcześniej wybrać rozwiązanie najlepiej dopasowane do swojej sytuacji.
Wbrew pozorom – bardzo wiele. Możesz rozdysponować cały majątek albo tylko jego część. Możesz wskazać spadkobierców ustawowych, osoby spoza rodziny, ustalić udziały, dodać zapisy windykacyjne czy polecenia (np. że ktoś ma się zająć Twoim pupilem).
Prawo pozwala też na wydziedziczenie w testamencie – czyli pozbawienie kogoś prawa do zachowku. Ale uwaga: to nie może być kaprys. Wydziedziczenie jest możliwe tylko w ściśle określonych sytuacjach. Na przykład gdy ktoś rażąco zaniedbywał obowiązki wobec Ciebie albo dopuścił się przestępstwa na Twoją szkodę. I musi być jasno uzasadnione w treści testamentu, bo w przeciwnym razie sąd je podważy.
To właśnie zachowek jest punktem zapalnym w wielu rodzinach. Nawet jeśli w testamencie pominiesz swoje dzieci, małżonka czy rodziców (gdy nie masz zstępnych), mogą oni dochodzić od spadkobierców pieniędzy tytułem zachowku. Prawo chroni najbliższych. Należy im się połowa udziału, jaki dostaliby przy dziedziczeniu ustawowym. Jeśli są małoletni lub trwale niezdolni do pracy – dwie trzecie.
Warto wiedzieć, kiedy testament jest nieważny i co wtedy dzieje się z majątkiem. Najczęstsze błędy? To głównie brak odręczności, brak podpisu, brak daty. Wydrukowany dokument albo spisany przez kogoś innego – wtedy testament jest nieważny. Dlatego jeśli sporządzasz go sam, zachowaj wszystkie wymogi formalne. Jeśli wybierasz notariusza – masz pewność, że dokument będzie zgodny z prawem. Przy okazji dowiesz się, jak wygląda zmiana testamentu i odwołanie testamentu.
Wzory testamentu mogą być inspiracją, ale nigdy nie kopiuj ich wprost bez dostosowania do swojej sytuacji. Każda rodzina, każdy majątek i relacje są inne – testament powinien to odzwierciedlać.
Poza błędami formalnymi testament może być podważony, jeśli:
– sporządziła go osoba bez pełnej zdolności do czynności prawnych,
– został napisany pod przymusem, w stanie uniemożliwiającym świadome decydowanie,
– nie spełnia wymogów formy przewidzianej dla danej sytuacji.
Skutki? Wracasz do dziedziczenia ustawowego – a to często zupełnie inny podział niż planowałeś. Należy również pamiętać, że w razie kilku testamentów stosuje się ten najnowszy (art. 946 k.c.).
W Polsce obowiązuje podatek od spadku, którego wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa między spadkodawcą a spadkobiercą oraz od wartości odziedziczonego majątku. Prawo dzieli spadkobierców na trzy grupy podatkowe.
Najbliższa rodzina – czyli małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie i rodzeństwo – ma największe przywileje. Co do zasady muszą zgłosić spadek do urzędu skarbowego, ale mogą skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku. Warunek? Złożenie formularza SD-Z2 w terminie 6 miesięcy. Termin liczy się od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku lub od daty aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego u notariusza.
Jeśli spadkobierca jest dalszą rodziną lub osobą niespokrewnioną, zwolnienia są mniejsze. Podatek od spadku naliczany jest według określonych progów i stawek. Im dalszy stopień pokrewieństwa, tym wyższy podatek. W praktyce oznacza to, że odziedziczenie mieszkania po wujku czy znajomym może wiązać się z koniecznością zapłaty sporego podatku. Jest tak, jeśli wartość majątku przekracza ustawowe kwoty wolne.
Można jednak legalnie zminimalizować podatek – np. przez darowizny za życia albo uwzględnienie w testamencie osób z najbliższej rodziny, które spełniają warunki zwolnienia. Jeśli tego nie dopilnujesz, spadkobiercy mogą zostać zaskoczeni dodatkowym obciążeniem finansowym. Tego przecież nikt nie chce w tak trudnym dla nich czasie.
Po śmierci osoby pozostawiającej testament spadkobiercy muszą potwierdzić swoje prawa:
Obie procedury mają taki sam skutek – formalne potwierdzenie praw do spadku.
Dobrze sporządzony testament, niezależnie od tego, czy będzie to prosty testament napisany w domu, czy testament w formie aktu notarialnego, daje spokój i bezpieczeństwo. I naprawdę warto poświęcić na to chwilę już teraz.
Czego nie robić przed i w trakcie wynajmowania mieszkania? Jak nie stracić na wynajmie nieruchomości? Uniknij 10 najczęstszych błędów, które popełniają właściciele mieszkań. Ciesz się stabilnym i pewnym dochodem z wynajmu. Wszystko, czego potrzebujesz, znajdziesz w najnowszej książce. Zapraszam do lektury!
Zapewnij sobie spokój, szybszą eksmisję, narzędzia do egzekwowania obowiązków najemcy i terminową płatność czynszu! Ponad 100 postanowień umownych, wszystkie załączniki i oświadczenia. Wszystko znajdziesz w gotowej umowie najmu okazjonalnego. Zamów wzór dokumentu i podpisz korzystną umowę z najemcą, która zagwarantuje Ci maksimum swobody działania oraz bezpieczeństwo.
Zestaw dokumentów przygotowanych do efektywnego wynajmu mieszkania na pokoje. Umowy przeznaczone przede wszystkim dla osób, które chcą zmaksymalizować swoje zyski z wynajmu, nie zapominając przy tym o bezpieczeństwie i właściwych zapisach umownych. Wystarczy, że pobierzesz gotowy wzór, uzupełnisz swoimi danymi oraz informacjami o najemcy. Korzystając z gotowego wzoru, nie zapomnisz o żadnych istotnych aspektach wpływających na bezpieczeństwo podpisywanej umowy najmu na pokoje.
